Regels

Een samenstelling is een woord dat is opgebouwd uit twee of meer woorden die ieder zelfstandig kunnen voorkomen. Denk aan woorden als tuinbroek (tuin+broek) en badslippers (bad+slippers). Samenstellingen worden in het Nederlands altijd aan elkaar geschreven, om zo aan te geven dat de woorden van de samenstelling bij elkaar horen. Eventueel kan een koppelteken worden gebruikt om de opbouw van de samenstelling duidelijker te maken, maar het gebruik van een spatie in het samengestelde woord is altijd fout.

Maar wat als het woord te lang wordt?

Waarom zou je 'theepot' aan elkaar schrijven en 'hagelslagverpakking' niet? Het maakt niet uit uit hoeveel delen het woord is samengesteld. Ook samenstellingen die bestaan uit drie of meer delen worden aan elkaar geschreven. Het is dus 'waterkrachtcentrale', 'vijfsterrenhotel', 'derdewereldland' en 'langetermijnplanning'. Hoewel het vaak helemaal niet nodig is, geldt ook hier dat het eventueel is toegestaan om de structuur van de samenstelling met een koppelteken te verduidelijken. Maar nooit met een spatie! Wees dus niet bang om lange woorden te schrijven; het is 'langetermijnplanning' (of eventueel 'langetermijn-planning') en dus niet 'langetermijn planning' of 'lange termijnplanning'.

Zijn er uitzonderingen waarbij het gebruik van een spatie wel correct is?

Bij een samenstelling met een eigennaam - zoals 'Marco Borsato', 'Tweede Kamer' of 'Albert Heijn' - wordt die naam als eenheid opgevat, en daarvan wordt de spelling in een samenstelling niet veranderd. Eventuele spaties blijven daarbij dus gehandhaafd, en dat is dan ook meteen de enige uitzondering. In principe worden de eigennaam en de rest van de samenstelling aaneengeschreven. Het is vaak duidelijker om tussen de eigennaam en de rest van de samenstelling een koppelteken te plaatsen, om aan te geven waar de eigennaam ophoudt. Zo wordt het dus 'Marco Borsato-fanclub', 'Tweede Kamer-lid' en 'Albert Heijn-filiaal'.

Zijn er verder nog voorbeelden waarin het gebruik van een spatie juist is?

Nee, samenstellingen worden verder altijd aan elkaar geschreven. Het is echter niet gezegd dat een combinatie zoals 'lange afstandsloper' altijd fout is. Als niet de afstand lang is maar de loper zelf, dan is 'lange' een bijvoeglijk naamwoord bij 'afstandsloper' en wordt het dus als twee woorden geschreven. Maar dat is wat anders dan een 'langeafstandsloper'! Dit onderscheid is overigens precies de reden dat een samenstelling helemaal aan elkaar geschreven moet worden, zonder spaties.

Oké, geen spaties dus. Maar wat met het koppelteken?

Je mag het koppelteken dus eventueel gebruiken als je denkt dat dat de leesbaarheid van het woord ten goede komt. Maar er zijn ook nog een paar gevallen waarin je verplicht bent een koppelteken te gebruiken.
Bijvoorbeeld bij samenstellingen met een afkorting (cd-doosje), een symbool (@-teken) of een cijfer (60-jarige).
Of in gevallen van 'klinkerbotsing' waarbij in de samenstelling twee klinkers achter elkaar komen te staan die als één klank gelezen kunnen worden. Om te voorkomen dat de 'o' en de 'e' als 'oe' worden gelezen, schrijf je 'macro-economie' met een streepje. Iets dergelijks geldt ook bij 'milieu-inspecteur'.

Samengevat

Er zijn best wat situaties waarbij je in lange samengestelde woorden een koppelteken mag of moet gebruiken. Maar gebruik in samengestelde woorden dus nooit een spatie!