Spatiegebruik op teletekst

Door: Platform Signalering Onjuist Spatiegebruik

In de rubriek 'Taalergernissen' in het novembernummer van Onze Taal schreef iemand zich te ergeren aan het spatiegebruik op teletekst, en dan vooral aan het ontbreken van spaties na komma's en punten. Natuurlijk hebben wij van het platform Signalering Onjuist Spatiegebruik ons daar ook al eens over verbaasd. Inmiddels is duidelijk geworden dat het vreemde spatiegebruik op teletekst niet het gevolg is van onzorgvuldigheid van de redactie, maar van technologische keuzes uit het verleden.

Teletekst is een oude techniek die in 1974 werd geïntroduceerd door de BBC en sinds april 1980 ook in Nederland gebruikt wordt. Dat was niet de tijd van de moderne tekstverwerker, maar die van de typemachine en daarmee ook van de niet-proportionele lettertypes. Bij die lettertypes wordt voor ieder teken een 'vakje' gebruikt van een vaste breedte; brede tekens als de w en de m nemen net zo veel ruimte in als smalle tekens zoals de i en de punt. Voor gebruik op teletekst werd afgesproken dat alle tekens netjes midden in hun 'vakje' zouden staan. De punt en de komma waren echter zo klein, dat die leken te verdrinken in de beschikbare ruimte - een effect dat werd versterkt doordat er ook nog altijd een spatie na komt. Daarom werd besloten om zowel de punt als de komma samen met de erop volgende spatie te beschouwen als één teken. In de teksten op teletekst werd dus geen spatie gebruikt na een punt of komma, omdat die al automatisch werd meegeleverd met het voorafgaande teken. Een ogenschijnlijk charmante oplossing.

Philips was - als enige fabrikant van televisies met teletekst in die tijd - betrokken bij het opstellen van de specificaties voor de tekstweergave. Als gevolg daarvan was er op Philips-televisies altijd netjes automatisch een soort van spatie te zien achter de komma en de punt. Al snel kwamen er echter teleteksttoestellen van andere merken, en die namen het niet allemaal even nauw met de specificaties. Zo werden de punt en de komma op die andere toestellen bijvoorbeeld gewoon net als de andere tekens midden in hun vakje geplaatst, waardoor er van de bijbehorende spatie niets meer te zien was.

Als het je opvalt dat op teletekst geen spaties worden gebruikt na punten en komma's, dan heb je zeer waarschijnlijk een televisie met een teletekstchip die niet voldoet aan de originele specificaties. Natuurlijk zou men bij het schrijven van teletekstberichten voortaan best een spatie kunnen typen na komma's en punten, maar dan ontstaat er op televisies die wél aan de specificaties voldoen een lelijk groot gat. Dan lijkt het ineens alsof er twee spaties achter elkaar staan, en dat is ook weer niet mooi.

Uit: Onze Taal, nr. 1 - januari 2007

Voorbeeld: teletekstpagina waar spaties achter punten en komma's ontbreken.